ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ – ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΖΕΟΛΙΘΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΜΑΣ.
Σπουδαιότητα των αρωματικών φυτών για την ελληνική οικονομία Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά άρχισαν να αποκτούν ενδιαφέρον λόγω της αλλαγής στον τρόπο ζωής και στις διατροφικές συνήθειες, του ενδιαφέροντος για το περιβάλλον, της ανάγκης διατήρησης τροφίμων (έχουν αντιοξειδωτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες), της εκτεταμένης χρήσης αρωμάτων και των πολυάριθμων φαρμακευτικών τους χρήσεων (πχ. βότανα, αρωματοθεραπεία). Η καλλιέργεια των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών μπορεί να συμβάλει στην:
1. Αναδιάρθρωση καλλιεργειών
2. Εκμετάλλευση φτωχών και εγκαταλειμμένων χωραφιών.
3. Αύξηση γεωργικού εισοδήματος
4. Δημιουργία μικρών βιομηχανικών μονάδων
5. Αξιοποίηση γυναικείων, παιδικών και μεγάλης ηλικίας χεριών.
6. Ανάπτυξη της μελισσοκομίας
7. Τουριστική αξιοποίηση διαφόρων περιοχών
8. Εξοικονόμηση συναλλάγματος
9. Προστασία της χλωρίδας
ΑΜΕΙΨΙΣΠΟΡΑ:
Αμειψισπορά είναι η συστηματική εναλλαγή των καλλιεργειών στο ίδιο χωράφι. Εφαρμόζεται σε πολλές περιπτώσεις στην καλλιέργεια των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών άλλα και σχεδόν σε όλες τις καλλιέργειες των φυτών μεγάλης καλλιέργειας. Τα πλεονεκτήματα της αμειψισποράς είναι: η διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους, η καλύτερη αξιοποίηση του νερού και των θρεπτικών στοιχείων, ο έλεγχος εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων (ειδικά με τη χρήση αρωματικών φυτών) και η σταθεροποίηση των αποδόσεων (όλων των καλλιεργειών). Φυτά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα συστήματα αμειψισποράς είναι:
•Αρωματικά φυτά
•Χειμερινά σιτηρά
•Χειμερινά ψυχανθή (καρποδοτικά ή χορτοδοτικά) 6
•Ελαιοδοτικά φυτά (ελαιοκράμβη, ατρακτυλίδα, λινάρι)
•Ανοιξιάτικες καλλιέργειες όπως ηλίανθος, βαμβάκι, βιομηχανική ντομάτα, τεύτλα, καλαμπόκι, καπνός.
Από τα αρωματικά φυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ο γλυκάνισος, μάραθος, βασιλικός, κρόκος, γεράνιο. Τα χειμερινά ψυχανθή έχουν το πλεονέκτημα ότι αυξάνουν το Ν του εδάφους (και παρουσιάζουν ενδιαφέρον σε βιολογικές και ολοκληρωμένες καλλιέργειες). Παρόλο τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν τα χειμερινά ψυχανθή έχουν και μερικά μειονεκτήματα που είναι: η μικρότερη αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες, μεγαλύτερες απαιτήσεις σε υγρασία, ευπάθεια σε ασθένειες, δυσκολία μηχανικής συγκομιδής (πλάγιασμα) και μικρές αποδόσεις (χαμηλό εισόδημα). Από τα φθινοπωρινά φυτά αυτά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι διάφορα ελαιοδοτικά φυτά (ελαιοκράμβη, ατρακτυλίδα, λινάρι). Από τις ανοιξιάτικες καλλιέργειες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ο ηλίανθος (λόγω της αντοχής σε χαμηλές θερμοκρασίες και της πρώιμης σποράς άλλα έχει το μειονέκτημα ότι αποδίδει μικρό εισόδημα για τον παραγωγό), το βαμβάκι, η βιομηχανική ντομάτα, τα τεύτλα, το καλαμπόκι και ο καπνός. Τα συστήματα αμειψισποράς που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα είναι συνήθως διετή π.χ. γλυκάνισος ή μάραθος και στη συνέχεια ένα χειμερινό σιτηρό. Υπάρχει δυνατότητα να επιλεγούν και τριετή συστήματα αμειψισποράς σιτηρό, γλυκάνισος, ψυχανθές ή εαρινή καλλιέργεια (βαμβάκι, καλαμπόκι), ή τετραετή (αρωματικό φυτό, σιτηρό, ψυχανθές, εαρινή καλλιέργεια).
Προετοιμασία του εδάφους
Πριν να γίνει η προετοιμασία του εδάφους θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την διαχείριση των φυτικών υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας. Τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας μπορούν ή να καούν ή να ενσωματωθούν στο έδαφος. Το κάψιμο των υπολειμμάτων έχει τα πλεονεκτήματα ότι διευκολύνει την κατεργασία του εδάφους και επίσης ότι βοηθάει στην καταπολέμηση εχθρών και ασθενειών. Παρόλο τα πλεονεκτήματα το κάψιμο των υπολειμμάτων έχει και σημαντικά μειονεκτήματα όπως: στερεί σε οργανική ουσία το έδαφος και προκαλεί ρύπανση της ατμόσφαιρας. Από την άλλη μεριά η ενσωμάτωση των υπολειμμάτων στο έδαφος έχει το πλεονέκτημα ότι αυξάνει την οργανική ουσία του εδάφους. Μερικά από τα μειονεκτήματα είναι: 1. ότι δυσκολεύεται η κατεργασία του εδάφους, 2. προκαλείται προσωρινός ανταγωνισμός για το Ν και 3. προκαλείται ανομοιόμορφη ανάπτυξη των φυτών της επόμενης καλλιέργειας. Δεν είναι εύκολη η επιλογή της μίας ή της άλλης μεθόδου διαχείρισης των υπολειμμάτων αφού εξαρτάται από την παρουσία εχθρών και ασθενειών και την χρησιμοποίηση επίσπορης καλλιέργειας. Τέλος καλό είναι όταν γίνεται ενσωμάτωση των υπολειμμάτων να προστεθεί και μικρή ποσότητα Ν.
ΛΙΠΑΝΣΗ:
Η λίπανση θα πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τις ανάγκες των καλλιεργειών. Οι παράγοντες που την επηρεάζουν είναι οι εξής: η αναμενόμενη απόδοση, η γονιμότητα του εδάφους, το είδος του αρωματικού φυτού (βασιλικός, λεβάντα, ρίγανη, τσάι του βουνού), η απόδοση και διαχείριση των υπολειμμάτων της προηγούμενης καλλιέργειας, οι συνθήκες καλλιέργειας, η υγρασία εδάφους, η λίπανση της προηγούμενης καλλιέργειας, οι βροχοπτώσεις της περιοχής. Τα ψυχανθή βοηθάνε στον εμπλουτισμό του εδάφους σε Ν. Παρόλο που έχει βρεθεί ότι τα περισσότερα ψυχανθή που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα μπορεί να αυξήσουν το Ν που υπάρχει στο έδαφος η ποσότητα του Ν που μπορεί να εμπλουτίσει το έδαφος είναι 0-14 kg N/στρ. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τον εμπλουτισμό του εδάφους με Ν είναι οι οικολογικές συνθήκες της περιοχής, το είδος του ψυχανθούς, το είδος και ο πληθυσμός των αζωτοδεσμευτικών βακτηρίων. Ο Ρ είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη πλούσιου ριζικού συστήματος και την σκλήρυνση των ιστών. Στην Ελλάδα για τις περισσότερες καλλιέργειες συνίσταται λίπανση μόνο με Ν και Ρ για τα άλλα θρεπτικά στοιχεία μόνο όταν διαπιστωθεί έλλειψη τους (ή εάν έχουν μεγάλες απαιτήσεις). Μια ποσότητα Ν και όλος ο Ρ εφαρμόζεται πριν την σπορά και το υπόλοιπο Ν στο τέλος του χειμώνα ή αρχές της άνοιξης (επιφανειακή λίπανση). Η βασική λίπανση διασκορπίζεται ομοιόμορφα και ενσωματώνεται με την τελευταία καλλιεργητική εργασία προετοιμασίας του εδάφους. Η επιφανειακή λίπανση εφαρμόζεται στο τέλος του χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη και θα πρέπει ακολουθήσει βροχή. Το Ν στη βασική λίπανση προστίθεται με τη μορφή ΝΗ4 ((ΝΗ4)2SO4, φωσφορική αμμωνία, αραιό υπερφωσφορικό). Αντίθετα στην επιφανειακή προστίθεται με τη μορφή ΝΗ4ΝΟ3. Η ΝΗ4 μορφή βοηθάει στη μείωση του pH του εδάφους που είναι απαραίτητη σε εδάφη με υψηλό pH ή σε αλατούχα εδάφη. Σε όξινα εδάφη ενδείκνυται η χρήση της ασβεστούχος ΝΗ4ΝΟ3. Για τα αρωματικά φυτά δεν υπάρχουν πολλά πειραματικά δεδομένα από πειράματα που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα.
Ρόλος των αιθέριων ελαίων
Ο ρόλος των αιθέριων ελαίων δεν έχει διευκρινιστεί, παρόλο αυτό πιθανοί ρόλοι θεωρούνται ότι:
1. Προστατεύουν τα φυτά από εχθρούς και ασθένειες λόγω του αρώματος τους. Η υπόθεση αυτή δεν έχει γενική εφαρμογή αφού υπάρχουν αρωματικά φυτά που προσβάλλονται από εχθρούς και ασθένειες.
2. Προστατεύουν τα φυτά από την υψηλή θερμοκρασία γιατί λόγω εξάτμισης τους μειώνεται η θερμοκρασία των φυτών.
3. Το ρητινώδες περιεχόμενο συμβάλλει στην κάλυψη των πληγών του φλοιού και έτσι αποφεύγεται η σήψη των φυτικών ιστών.
4. Το άρωμα των λουλουδιών προσελκύει τα έντομα και επιτυγχάνεται καλύτερη επικονίαση, γονιμοποίηση και καρπόδεση.
5. Κάνουν τα φυτά πιο ανθεκτικά στην ξηρασία γιατί ελαττώνουν την διαπνοή με την ύπαρξη στους μεσοκυττάριους χώρους.
6. Αυξάνουν την ταχύτητα κυκλοφορίας των θρεπτικών ουσιών που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό των φυτών.
7. Δρουν καταλυτικά στο μεταβολισμό των γλυκοζιτών και άλλων ουσιών.
8. Πιθανόν να δρουν ως ορμόνες σε διάφορες λειτουργίες των φυτών.